Мәртебесі: аяқталды, 2014 – 2016

Ғылыми топ

Назарбаев Университетінің Жоғары білім беру мектебі

Аида Сагинтаева (бірлескен жоба менеджері)
Даурен Абен
Рената Апергенова
Дархан Билялов
Кайрат Куракбаев, PhD
Эльвира Сапарбекова, PhD
Фатима Жакупова, PhD

Мэттью Хартли, PhD (жоба менеджері)
Питер Экель, PhD

Жобаның сипаттамасы

Зерттеу Назарбаев Университетінің Жоғары білім мектебінің (NUGSE) және оның стратегиялық серіктесі Пенсильвания Жоғары білім мектебінің (Penn GSE) 2014 – 2016 жылдар аралығындағы өткізген бірлескен зерттеу жобасы болды. Зерттеу әлемдегі университеттердің автономиясын дамытудың озық тәжірибелерінің үлгілерін зерттеуге және Қазақстанның жоғары оқу орындарына бейімделу мүмкіндіктерін қарастыруға бағытталған. Зерттеу Қазақстанның жоғары оқу орындарын институционалды автономияға көшіру жағдайында жоғары оқу орындарының алқа басқару органдарының рөлін, оның ішінде қорғаншылық және қадағалау кеңестерін зерделеуге бағытталды.

Үшжылдық зерттеу жобасы (2014 – 2016 жылдар) келесі бағыттар бойынша айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік берді:

• елдегі әртүрлі ЖОО-да бірлескен басқаруды жүзеге асыру бойынша мысалдар;
• жаңа басқарушылар кеңестерінің құралдарын әзірлеу, соның ішінде кеңестердің өзін-өзі бағалауы, университеттердің президенттерін бағалау құралы және кеңестің функциялары;
• кеңестің өкілдерімен және бірлескен менеджмент институттарының басшылығымен, сондай-ақ Қазақстандағы жоғары оқу орындарында бірлескен басқару үрдістерімен және проблемаларымен байланысты әлеуметтік зерттеу;
• ректорлардың мансап траекториясын және өмірбаяндық деректері, олардың жұмыс сипаты және олардың кәсіби дамуы;
• жоғары оқу орындары арасында институционалдық басқару саласындағы өзгерістерді көрсету үшін білім беру жағдайларын дамыту;
• Қазақстанда бірлескен менеджментті күшейту бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Бұл зерттеулер институционалдық автономияны кеңейту бағытындағы өзгерістердің институционалдық және ұлттық басқару деңгейінде айтарлықтай дәрежеде қолдау көрсететінін бірнеше рет дәлелдейді. Реформаларға қолдау көрсету бірлескен басқаруды жүзеге асыру үшін бірқатар нақты қадамдар түрінде болды. Дегенмен, көптеген факторларға байланысты жұмыс қиын. Зерттеу барысында әртүрлі деңгейдегі өкілеттіктер мен жұмыс істеуге қабілеттілігі бар әрбір мекемеде басқарушы кеңестер құрылды. Белгілі болғандай, көптеген басқарушы кеңестер негізгі басқару мәселелерін шешуге міндетті емес болды. Оның орнына, олар жұмыс берушілер мен жоғары оқу орындарының арасындағы байланыстарды білдіретін консультативтік кеңес ретінде жұмыс істеді. Соңғысы маңызды функция, алайда академиялық автономия мен есеп берудің басымдықтарын ескере отырып, ол жеткіліксіз болып табылады. Білім және ғылым министрлігі институционалдық автономияны кеңейту үшін нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру жөніндегі қабылданған шараларға қарамастан, жақсарту үшін әлі де бар бағыттар бар. Жоғары білім саласындағы реттеудің жаңа қағидалары стратегиялық құжаттармен қарастырылған жүйелік реформалардың жетістіктерін қамтамасыз ету үшін шектеулі мүмкіндіктерге ие. Қолданыстағы заңнама талаптарының сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі соңғы қадамдар «ЖОО-да академиялық және басқару автономиясын кеңейту туралы кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңының тұжырымдамасында көрініс тапты. Заң жобасы әлі бекітілмеген және қарастырылып жатыр. Бұл қолданыстағы заңнамаға қажетті түзетулер енгізудің алғашқы әрекеттерінің бірі, сондай-ақ қазіргі кездегі автономияны анықтау және сипаттау.

Шолу. Қазақстанның жоғары оқу орындарында автономия және басқару.

Бұл шолуда университеттерде бірлескен басқару мен автономияны дамытуға әсер ететін Қазақстан Республикасының тенденциялары қарастырылады. PDF Preview-ды мына жерден жүктеуге болады. 

Зерттеу шеңберінде 208 респондентпен 58 тереңдетілген сұхбат корпоративтік басқаруды жүзеге асыру мен қазақстандық жоғары оқу орындарында кеңейтілген автономияға қол жеткізу тәсілдерін зерттеу үшін өткізілді. Сапалы зерттеулермен қатар зерттеу тобы келесі топтар арасында сауалнама жүргізді: 1) Қазақстандағы 85 ЖОО ректоры / президенті; 2) Қазақстан Республикасының 85 жоғары оқу орнының қамқоршыларының және қадағалау кеңестерінің, директорлар кеңестерінің мүшелері.

Билялов, Д. (2016). Қазақстандағы жоғары білім саласындағы басқару реформасы. Халықаралық жоғары білім, 85, 28-30 (CIHE, Бостонский Колледж).

Билялов, Д. (2016). Қазақстандағы басқару жүйесін реформалау: билік, құрылым және актерлер. Қазақстанда жоғары мектеп. 3, 48-52.

Билялов, Д., Орунханов, М., Сагинтаева, А., Харли, М. (2014). Жоғары оқу орындарында бірлескен басқару. Қазақстанда жоғары мектеп, 4, 11-15.

Билялов, Д., Орунханов, М., Сагинтаева, А., Харли, М. (2014). Қазақстандағы жоғары білім реформасы: ваустардағы корпоративтік басқару. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының есептері.

Билялов, Д. (2014). Дербес университеттерде институционалдық зерттеулердің рөлі. Қазақстанда жоғары мектеп, 2, 90-93.

Билялов, Д. (2014). Жоғарғы оқу орындарының басқару органдары: американдық тәжірибеге негізделген ұсыныстар. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының бюллетені, 2, 144 – 149.

Харлтли, М. & Руби, А. (2017) Жоғары білім мен даму реформасы: Қазақстан жағдайында. (2017) Кембридж: Кембридж Юниверсити Пресс.

Хартли М., Сагинтаева А., Жакыпова Ф., Апергенова Р., (2017). Автономияға жол: Қазақстандағы тәуелсіздік алғаннан бері жоғары білім саласындағы реформаларды басқару. 

Харлтли, М. & Руби, А. Жоғары білім мен даму реформасы: Қазақстан жағдайында. Кембридж: Кембридж Юниверсити Пресс.

Сагинтаева, А., Гюнгор, Д. (2016) Қазақстандағы жоғары білім менеджменті: қиындықтар мен перспективалар. Білім, Ғылым және инновация бойынша 9-шы халықаралық конференция, Қараша 14-16, 2016 – Севилья, Испания, 1181-1188. ISBN: 978-84-617-5895-1.

Сагинтаева, А., Куракбаев, К. (2015). Мемлекеттік жоғары оқу орындарының Қазақстандағы институционалдық автономияға көшуін түсіну. Еуропалық жоғары білім журналы, 5(2), 197 – 210.